Voedselbossen: natuur-inclusieve landbouw voor nu én later

Voedselbossen zijn sinds een jaar of 10 in opkomst in Nederland. Voedselbosexpert Martijn Ballemans draagt hieraan bij. Met zijn bedrijf Puur Permacultuur wil hij zoveel mogelijk mensen wegwijs maken in de wereld van voedselbossen. Van boeren met veel grond tot mensen met een (kleine) achtertuin. Martijn: ‘Een voedselbos van 10 jaar of ouder doet iets met je. Het is een helende ervaring om in die zoemende, florerende natuur te zijn.’

Natuur-inclusieve landbouw

Ongerepte natuur kennen we in Nederland bijna niet: alles wordt beheerd. Traditionele landbouw is vaak één soort gewas op meerdere hectare grond. Andere natuur wordt verjaagd, zoals insecten, vogels en andere gewassen. Zo verarmt het ecosysteem, waaronder de grond, en wordt voeding steeds minder rijk aan voedingsstoffen.

Met een voedselbos creëer je juist een natuurlijk systeem van meerjarige planten, bomen, struiken en kruiden. Hierdoor kun je meerdere vegetatielagen gebruiken om eten te verbouwen. Dus zowel in de grond als boven de grond in meerdere lagen. Dit is een natuur-inclusieve vorm van landbouw: dieren, insecten en andere gewassen zijn welkom. Martijn Ballemans: ‘Zo ontstaat biodiversiteit en kunnen levensvormen floreren. Waaronder ook de mens. Die geniet namelijk van de natuur maar ook van de 100% onbespoten producten uit het voedselbos.’

Wil jij alles leren over voedselbossen? Bekijk de cursus van Martijn Ballemans in de Genoeg Academie.

Leren loslaten

Voor het aanleggen van een voedselbos ga je anders te werk dan we op dit moment gewend zijn. ‘Het is een totaal andere manier van werken en denken,’ vertelt de voedselbosexpert. ‘Maar gelukkig is dat ook makkelijk te veranderen! De juiste motivatie is belangrijk. Wil je iets creëren voor nu én de komende generaties? Dat doe je met een voedselbos. Na 10 jaar begint het pas echt te floreren. Dus er is vooral veel geduld nodig en mensen moeten leren loslaten. Bijvoorbeeld minder maaien en natuurlijke processen hun gang laten gaan.’

Een ander voordeel: een voedselbos kun je overal starten. Dit gebeurt volgens Martijn ook steeds vaker: ‘Er zijn al organisaties die kunnen helpen bij het pachten van een stuk grond. Ook zijn er boeren die hiermee aan de slag gaan. Zo zijn er nu al honderden voedselbossen in Nederland, variërend van een halve hectare tot 20 hectare groot. Voedselbossen zullen traditionele landbouw misschien niet volledig vervangen, maar het is wel dé manier om aan een duurzame toekomst te werken.’

‘Voedselbossen zullen traditionele landbouw misschien niet volledig vervangen, maar het is wel dé manier om aan een duurzame toekomst te werken.’

Martijn Ballemans

Voedselbos principes

Een voedselbos is een door mensen ontworpen productief ecosysteem, naar het voorbeeld van een natuurlijk bos. Dus met een hoge diversiteit aan meerjarige soorten, waarvan delen voor de mens als voedsel dienen. Zoals vruchten, zaden, bladeren en stengels. Voedselbossen zijn multifunctionele systemen, waarin de productie van voedsel zich laat combineren met educatie en recreatie. Voor een echt voedselbos heb je minimaal een halve hectare grond nodig. Toch kun je de principes ook toepassen op bijvoorbeeld je tuin. Wat zijn dan die voedselbos principes?

• Een kruinlaag van hogere bomen
• Minimaal drie van de andere niches of vegetatielagen van respectievelijk lagere bomen, struiken, kruiden, bodembedekkers, ondergrondse gewassen en klimplanten
• Een rijk bosbodemleven

‘Met deze principes richt je je tuin in op functionele waarde en niet alleen op sierwaarde,’ vertelt Martijn. ‘Zo krijg je een rijke natuurlijke omgeving, waar je zelf de vruchten van kunt plukken. Als het goed is, is er ook maar weinig onderhoud nodig omdat de planten elkaar voeden en de bodem gezond houden.’

Eenmaldig 5 euro doneren zodat er een boom geplant kan worden in het Genoeg-voedselbos? Dat kan!

Aan de slag met een voedselbos?

Wil jij hier meer over weten of hier zelf mee aan de slag? Bij het aanleggen van een voedselbos komt véél kijken. Martijn: ‘In het begin kun je door de bomen het bos niet meer zien. In mijn online training help ik mensen bij dit proces. De training is voor iedereen geschikt: van jong tot oud, hobbyist tot beleidsmakers. Je leert er alles over voedselbossen, van aanleg, beheer en financiën tot hoe je hier een verdienmodel aan kunt koppelen. Het is een levendige cursus met interessante video’s, documentaires en handige informatie, die je kunt volgen wanneer het jou uitkomt.’

Foto boven artikel: Roos van der Sanden. Foto’s in de tekst: Martijn Ballemans.

Meer Genoeg