Bonus werkt vaak niet

‘De werking van prestatiebeloning wordt overschat. Dat mensen zich net iets meer inspannen wanneer ze op hun prestaties worden afgerekend, is natuurlijk geen onzin’, zegt de hoogleraar Management Accounting. Maar ze ziet meer negatieve dan positieve effecten van prestatieloon. Haar grootste bezwaar is dat de jacht op een extra beloning ten koste gaat van de intrinsieke motivatie. Uiteindelijk gaat de motivatie in zijn geheel daardoor naar beneden. Volgens Van Veen-Dirks kun je mensen beter laten zien hoe belangrijk hun werk is en hoe waardevol hun bijdrage, dan dat je ze afrekent op harde resultaten. Prestatieloon kan ook slechte trekjes in werknemers naar boven halen: sjoemelen met resultaten of collega’s een hak zetten. Op die manier verziekt geld de organisatie.

De hoogleraar wil het presatieloon beslist niet afschaffen, maar pleit ervoor om het op de juiste manier in te zetten. Variabele beloning werkt volgens haar wel voor routinematige klussen waar niemand echt trek in heeft. Werk dus, waar intrinsieke motivatie minder telt. Het onderwijs is volgens haar een sector waar je niet met bonussen moet werken. Wordt een schooldirecteur afgerekend op cito-scores, dan kan dat er bijvoorbeeld toe leiden dat slechte leerlingen geweerd worden. Ze is dan ook blij dat de experimenten met prestatie-afhankelijke beloning voor het onderwijs stoppen.

Tekst: Ilse Ariëns