Zero waste-goeroe Bea Johnson kwam naar Amsterdam en wij spraken met haar. Hoe flikt ze het om met een heel gezin slechts een klein weckpotje afval per jaar te produceren? Genoeg-hoofdredacteur Heleen van der Sanden woonde haar lezing bij, en van het een kwam het ander.
In plaats van de stoere Amerikaanse huisvrouw die ik verwachtte, verschijnt een elegante frêle Française in een strak leren rokje op het podium. ‘Second hand, voor 5 dollar gescoord op eBay’, zal ze later trots verklappen. Johnson kwam als au pair naar de VS en trouwde met een Amerikaan. Op haar ernstige gezicht verschijnt regelmatig een glimlach van oor tot oor, als ze één van haar grappen in de strijd gooit. Zodra haar toehoorders in lachen uitbarsten, heeft ze hen weer bij de les. Pllek, de Amsterdamse hotspot op de NDSM-werf aan het IJ, waar veertiger Johnson haar speech houdt, zit vol met jonge vrouwen en een enkele man.
‘We moeten minder recyclen, vinden jullie ook niet?’ prikkelt Johnson. Verbaasde blikken. Nu kan ze echt van wal steken. Waarom betalen we 15 procent meer voor verpakkingen die we niet nodig hebben? We moeten gewoon zorgen dat die verpakkingen en onnodige spullen ons huis niet binnen komen. Ik laat jullie zien hoe ik dat heb aangepakt. Het is niet moeilijk, gewoon beginnen en dan genieten van de voordelen ervan.’
Ze vertelt boeiend over hoe ze met zero waste begon: ‘Ik wilde het beste voor mijn kinderen en voor de planeet. Ik kon het niet meer aanzien dat we zoveel weggooien en daarmee zoveel milieuproblemen veroorzaken. Ik begon met nee zeggen. Het begint met zorgen dat al die wegwerpspullen en verpakkingen je huis niet meer in komen.’ Beelden op het scherm achter haar illustreren haar verhaal: je ziet het gezin, het gezellige huis met heel weinig spullen (‘alles tweedehands’), de slimme trucjes die ze thuis toepast: ‘Ik maak mijn cosmetica zelf: mijn blusher is gemaakt van 100 procent biologische cacaopoeder. Werkt perfect.’
Na afloop wordt Johnson overstelpt met fans. Geen kans om haar nog even te spreken. Maar ik kan deze bevlogen vrouw niet vergeten. Thuis ben ik me extra bewust van mijn nog lang niet afvalvrije bestaan en meld me vast aan voor de plasticdieetmaand in juli. Ik begin met katoenen broodzakken en overtuig mijn bakker dat hij die ook kan bestellen en aan zijn klanten aanbieden, mooi met zijn logo erop gedrukt. Hij is zowaar oprecht geïnteresseerd.
Een maand later staat Bea Johnson op mijn verlanglijst van sprekers voor de Genoeg-dag en ben ik in onderhandeling over de vertaling van haar boek in het Nederlands. Begin juli spreek ik haar uitgebreid aan de keukentafel: zij aan de hare en ik aan de mijne, dankzij skype.
Heb je een idee hoe onze wereld eruit zal zien in 2027?
‘Ja, alles is er al, laat ik aan het eind van mijn boek Zero Waste Home zien. De oplossingen voor de problemen rond afval zijn er ook, maar ze zijn nu nog slechts als deeloplossingen te vinden. Op mijn reizen heb ik die oplossingen verzameld en ze toegepast. In India leerde ik bijvoorbeeld hoe ik zelf kohl kan maken, die ik gebruik als eyeliner (zie het recept op Genoeg.nl/handig/eyeliner). In Japan zag ik hoe het verpakken in een eenvoudige doek tot kunst is verheven. Dat ging ik ook toepassen. Ik houd namelijk van mooie dingen. Zo heb ik stap voor stap mijn zero waste-leven ontwikkeld. Om ook de hele samenleving afvalvrij te maken, moeten we dit alleen nog gaan toepassen op een grotere schaal. Het aantal mensen dat kiest voor een leven zonder afval groeit exponentieel. Zij stemmen met hun boodschappentas. Doordat ze kiezen voor onverpakte producten, creëren ze ook een vraag naar nieuwe distributiesystemen, lokaal voedsel en herbruikbare verpakkingen. Voor een samenleving zonder afval is slim design en een circulaire economie onmisbaar.’
Samen met je gezin produceer je slechts een klein weckpotje afval per jaar. Hoe doe je dat?
‘Heel simpel: ik hanteer de vijf R’s: refuse (weiger) wat je niet nodig hebt, reduce (beperk) wat je wel nodig hebt, reuse (hergebruik) wat je gebruikt, recycle wat je niet kunt weigeren, beperken of hergebruiken en rot (composteer) de rest.
Mijn roeping is dat ik de misvattingen over leven zonder afval uit de wereld wil helpen. Toen ik begon om afval uit mijn leven te bannen, kreeg ik heel veel kritiek. Na een artikel in The New York Times dachten mensen dat we als hippies of holbewoners leefden en onze kinderen alle goede dingen des levens ontzegden. Ik heb niets tegen hippies, maar dat is niet mijn stijl, ik hou van designmeubels en mooie kleren. De ommezwaai kwam toen een Amerikaans tijdschrift met een fotoreportage van negen pagina’s onze leefstijl in beeld bracht (zie de foto’s). Ineens gingen mensen anders reageren: “Wow, dat wil ik ook wel”.
Ik hoef veel minder tijd te besteden aan mijn huishouden, doordat ik de hoeveelheid spullen in mijn huis tot een minimum heb teruggebracht. We geven ook 40 procent minder geld uit nu we onze leefstijl hebben vereenvoudigd: we besparen 15 procent op de kosten van voeding, omdat we die onverpakt kopen en ik ervoor zorg dat we geen voedsel hoeven weg te gooien. Verder kopen we kleding, meubilair en andere spullen altijd tweedehands.’ Ze lacht: ‘En ik ben kritisch hoor, maar het lukt me altijd om precies het gewenste merk of model te vinden op eBay.’
‘Het is aan jou om je kinderen te leren hoe het moet’
Dat klinkt al met al toch niet zo eenvoudig.
‘Het heeft me zeker moeite gekost om zo ver te komen, maar nu stelt dit eenvoudige leven me in staat om mijn manier van leven uit te dragen. Met mijn boek en lezingen bereik ik duizenden mensen. Ik geef dagelijks interviews en houd speeches over de hele wereld, ook in landen waar mensen daar nog niet mee bezig zijn. In mei van dit jaar was ik bijvoorbeeld op tournee in Zuid-Afrika. Op een avond kwamen er 1700 mensen naar mij luisteren. Niemand had nog gehoord over zero waste. Maar als mensen eenmaal horen over deze leefstijl en de voordelen ervan, worden ze enthousiast en gaan ze ermee aan de slag. Zij vormen kleine legers, en die worden groter en groter.’
25 jaar geleden was het ook een beweging uit Amerika − voluntary simplicity – die mensen in Nederland inspireerde om een tijdschrift te beginnen: de Vrekkenkrant, de voorloper van Genoeg. Nu gaat een nieuwe generatie zero waste opnieuw ontdekken?
‘Ja, de millennials zijn op een nieuwe manier geïnteresseerd in een eenvoudige manier van leven. Ze willen geen spullen, maar ze willen dingen beleven. Dit geeft me echt hoop. Mijn publiek bestaat vooral uit jonge mensen, vaak vrouwen, tussen de 25 en 34 jaar. De periode waarin je eigen keuzes gaat maken, onafhankelijk wordt. In deze fase speelt ook het krijgen van kinderen een grote rol: mensen gaan nadenken over een gezondere leefstijl en een betere toekomst voor hun kinderen. Dat gold ook voor mijzelf. Ik woonde tijdelijk met mijn gezin in een veel kleiner huis dan we gewend waren, dus hadden we veel van onze spullen opgeslagen in een container. Na een half jaar merkten we dat we die spullen helemaal niet gemist hadden. Dat was het begin.
Veel jonge mensen willen graag hun leven versimpelen omdat ze zo veel ballen in de lucht moeten houden: huishoudelijke taken combineren met werk, zorgtaken en vooral: tijd vinden om te doen wat je echt belangrijk vindt in het leven. Ik laat hen zien dat een zero waste-leefstijl als vanzelf zorgt voor een eenvoudiger leven: doordat je bewust alleen kiest voor wat je echt nodig hebt, heb je veel minder tijd nodig om alles te onderhouden, te repareren en te vervangen. Ook de kostenfactor speelt een rol: als je met minder geld toe kunt, hoef je minder te werken en hou je tijd over.’
Wat vinden je eigen kinderen van die keuze?
‘Mijn zonen van zeventien en vijftien hebben geen interesse in spullen. Kinderen willen geen spullen, maar aandacht en fijne ervaringen. Het zijn de ouders die spullen kopen, die kiezen voor al die overvloed. Zij kunnen bewuste keuzes maken en dan worden die de norm. Hun kinderen kunnen op hun beurt anderen beïnvloeden. Laatst zei een vrouw in het publiek: “Ik hoop dat mijn kinderen op een dag zullen leren hoe ze moeten leven zonder afval.” Maar je kinderen zullen het alleen van jou leren! Het is aan jou om je kinderen te leren hoe het moet. Zo kunnen we sneller een samenleving zonder afval realiseren. Niet wachten en hopen op verandering later. Maar nu!’
Meer info:
Probeer het zelf
- Weiger weggooiproducten. Maak er een gewoonte van, want anders vraag je in feite om er meer van te maken. Mijn jongste zoon weigert heel charmant: ‘No thanks, I’m good.’ Wat ook goed werkt: ’Nee dank je, ik ben een minimalist.’ Of: ‘Nee, bedankt, ik leef papierloos.’
- Doe afstand van de dingen die je niet nodig hebt. Neem één laatje per keer onder handen. Begin met het makkelijkste. Hoe minder je bezit, hoe minder je hoeft te onderhouden, repareren en vervangen.
- Vervang alle weggooiproducten door hergebruikproducten. Voor alle wegwerpartikelen zijn herbruikbare alternatieven te vinden.
- Kijk af en toe kritisch in je vuilnisbak en vooral ook in je recyclebak! Kijk wat er beter kan en doe er vervolgens wat aan.
Meer lezen?
Zero waste home is het blog van Bea Johnson.
Verder kun je haar volgen op Instagram of Facebook.
Foto’s: Coleman-Rayner
