Over de datum: koffie

Een vers kopje koffie is maar even lekker. Bonen en gemalen koffie blijft stukken langer goed. Vacuüm verpakt of niet: dat maakt nog veel uit. Kortom: wanneer is koffie over de datum?

Verse koffie

Op het bederf van een kopje koffie kun je letterlijk wachten. Meestal hoeft dat niet en is het brouwsel je voor. Een kwartier na het zetten wordt het al beduidend minder lekker: de geurige aroma’s verdampen. De oliën cafestol en kahweol die in koffie zitten, reageren bij hoge temperatuur met lucht tot zurig smakende stoffen.

Door vers gezette koffie te blijven verhitten op een warmhoudplaatje dampt hij in, wat de smaak geconcentreerder maakt. Door warm houden kunnen de suikers in koffie bovendien verbranden, en ontstaat een sterke smaak die lijkt op Buisman-poeder (gebrande suiker). Het bordje ‘De koffie is klaar’ in de horeca is dus geen aanbeveling. Tenzij men serveert uit een thermoskan – dat is een minder kwalijke manier van warmhouden dan een plaatje, maar ook een kan komt de smaak niet ten goede.

Hoe zit het met koffiebonen?

Op verpakte koffie staat een Tenminste Houdbaar Tot-datum (THT). Dat betekent dat na die datum de kwaliteit langzaam zal afnemen, maar bederf ongevaarlijk is. Omdat koffie een tamelijk zuur, droog product is, vinden mogelijk ziekmakende micro-organismen er weinig aan. Koffiebederf gebeurt dan ook vooral door geurverlies. Hoe snel dat gaat, is afhankelijk van de verpakking en de maling.

Als er geen lucht bij kan komen, kunnen de geurstoffen niet ontsnappen. Met zuurstof reageren kan ook niet, waardoor de koffie-oliën niet ranzig worden. Daarom staat gemalen koffie vacuüm verpakt in de winkel. De kwaliteit gaat achteruit zodra je de verpakking opent. Gesloten blikken koffie bederven overigens minder snel dan pakken koffie.

Gemalen koffie

Naarmate koffie fijner gemalen is, heeft die een groter oppervlak. Dan reageert hij makkelijker met zuurstof en kunnen lekkere aroma’s er sneller uit verdwijnen. Gemalen koffie verliest daarom sneller smaak dan hele bonen, en snelfiltermaling en fijn espressopoeder sneller dan grove oploskoffiekorrels.

Vacuüm verpakte, gemalen koffie is zeker een jaar na de THT nog bruikbaar, onverpakte bonen enkele maanden. Vaak nog veel langer, dus proef en probeer het vooral zelf: de bederfsnelheid van koffiemelanges kan sterk verschillen. Te oude koffie smaakt muf, maar is niet gevaarlijk. Tenzij het vochtig is geworden en schimmelt. Gooi het dan weg, want wat die schimmels maken is niet gezond.

Bewaren en alternatief gebruik

Bewaar koffie in een afgesloten bus die geen licht doorlaat en zet die koel weg: warmte zorgt altijd voor snellere achteruitgang. In de vriezer stoppen kan ook.

Is je koffie te oud? Koffiepoeder absorbeert vieze geuren in je koelkast en is net als koffiedik bruikbaar om vis- en knoflookluchtjes van je handen te krijgen. Koffiedik helpt vette handen schoonmaken voordat je ze wast met zeep. Het is ook prima bruikbaar in de tuin. Rozen, azalea’s, rododendrons en andere zuurminnende planten vinden koffiedik lekkere mest. En een mengsel van sinaasappelschillen en koffiedik schrikt poepende katten af.

Dit artikel van Martin van der Gaag verscheen eerder in Genoeg Magazine #106. Vragen en suggesties zijn welkom via overdedatum@genoeg.nl.

Afbeelding bij bericht: Jessica Lewis via pexels.