Selfies en succesverhalen over jezelf rondstrooien lijkt tegenwoordig vrij normaal. En daarmee beroemd willen worden een logische vervolgstap. Maar wat je tegenkomt als dat lukt realiseren weinig mensen zich. Vooral narigheid, is het credo van Anti-Fame. De bewust anonieme ‘Auteur 404’ – ooit halverwege het BN’erschap – belicht roem van alle kanten. Continue reading “Auteur 404: Anti-Fame”
Wij Nederlanders zijn drukdrukdruk. We werken hard en hebben ook in onze vrije tijd agenda’s vol afspraken. Wat weerhoudt ons ervan eens een tijdje lekker doelloos voor ons uit te staren? De meesten van ons kunnen daarvoor wel wat tips gebruiken: Nietsdoen, hoe doe je dat?
Gevaarlijk fruitbederf is goed te zien en te ruiken. Vooral verstandig bewaren is belangrijk. Houd appels, peren, bananen en perziken uit de buurt van ander fruit. Ze versnellen de rijping ervan.
Door: Martin van der Gaag
Vers fruit is een lekker en gezond tussendoortje. Het bevat veel water en dus weinig energie, maar ons lichaam haalt er makkelijk wat suikers en vitaminen uit. Fruit koop je vers, gedroogd, geconfijt, als jam (zie Genoeg 94), in blik (Genoeg 91) of in potten. Hier bespreken we vers fruit. Tomaten, courgettes, aubergines en peulvruchten zijn botanisch gezien ook fruit, maar noemen we groenten. Het bederf verloopt bij allemaal hetzelfde: hoe steviger de vrucht en hoe dikker de schil, hoe minder snel het fruit bederft.
Voorgesneden fruitstukjes hebben een Te Gebruiken Tot (TGT)-datum op de verpakking. Mits gekoeld bewaard (4-7°C) zijn ze tot dan veilig. Op die nattige stukjes kunnen veel bacteriën groeien – en ze kunnen gevaarlijk bederven. Eet ze niet na de TGT en gebruik ze liever meteen na aankoop. Op ongesneden fruit hoeft geen houdbaarheidsaanduiding te staan. Je kunt gevaarlijk bederf daarvan namelijk goed herkennen. Vers fruit geurt weinig of aangenaam zoet. Rotting, schimmel of vieze geur betekenen allemaal: niet opeten.
Rottende fruitdelen zitten vol bacteriën en moet je weggooien. Uit hard fruit zoals appels of peren kun je die veilig wegsnijden. Rotte plekken voorkom je door fruit droog te bewaren én voorzichtig te behandelen. Door stoten kan fruit kneuzen, en de (wegsnijdbare) beurse plekken gaan sneller rotten. Beschimmeld fruit is foute boel: weggooien. Schimmels groeien snel door de hele vrucht, dus alleen de plek met zichtbaar schimmelpluis ruim wegsnijden, helpt niet. Rotting en schimmel steken bovendien ander fruit aan, dus verwijder het tijdig.
Sommige harde fruitsoorten, zoals bananen en sinaasappels, kunnen alleen last hebben van lelijke plekjes op de schil en prima eetbaar zijn. Snijd minder mooi fruit dus eerst open, schil het eventueel en zoek naar verkleuring. Snijd dat weg. De rest is eetbaar. Klassiek is de bruin geworden banaan: hij oogt onsmakelijk, maar is niet ongezond en kan heel lekker zijn. Bijna alle fruit kan bovendien rimpelig uitdrogen, ook dat is gewoon eetbaar.
Alle fruit kun je (lang) invriezen. Zonder vriezer bewaar je het standaard koel, droog en donker, met tussenruimte en niet in plastic. Bijvoorbeeld in manden of kratten in een koele kelder of schuur. De koelkast hoeft niet altijd (appels, onrijp fruit), maar vooral zachte fruitsoorten zoals aardbeien, bessen, bramen en frambozen blijven (beschermd in papier) daarin wel veel langer houdbaar. Exotisch fruit (bananen, mango’s, ananas) gaat juist achteruit in de koelkast: bewaar dat op kamertemperatuur. Fruit mét kroontje of steeltje is bovendien langer houdbaar dan zonder. Appels, bananen, peren en perziken produceren ethyleengas, dat rijping bevordert. Leg hen dus uit de buurt van andere vruchten (en vazen met bloemen). Wil je dit fruit juist sneller laten rijpen, zoals groene bananen? Stop ze dan in een papieren zak, zo rijpen ze sneller.
Fruitrestjes zonder schimmel over? Die kunnen gepureerd met gist wijn worden. In de winter lusten merels graag fruitrestjes, in alle andere jaargetijden de kippen. Is het fruit te ver heen? Dan kan het naar de composthoop.
Aardappelen zijn levende plantendelen die zich na aankoop verder ontwikkelen. Dat kan ongezond worden. Gelukkig kun je goed zien of het verstandig is om ze te eten.
Aardappelen zijn gezond basisvoedsel bij uitstek. Ze leveren energie (koolhydraten), voedingsvezels, vitamine C, eiwit en kalium. Ze zijn in vele gedaanten te koop: in de schil, geschild, voorgekookt, gesneden (waaronder friet) en als poeder. Voor de houdbaarheid is vooral die vorm belangrijk – meer nog dan het aardappelras.
Aardappel(puree)poeder heeft een Tenminste Houdbaar Tot-datum (THT), maar is mits kurkdroog vrijwel onbeperkt houdbaar. Op aardappelprodukten uit de koeling staat een Te Gebruiken Tot-datum (TGT): mits gekoeld kun je ze tot dan veilig eten, daarna niet meer. Tenzij je ze meteen invriest.
Op verpakkingen ongeschilde aardappelen hoeft geen houdbaarheidsdatum te staan. Is die er wel, dan is die vooral goed voor leverancier en winkelier. Mits koel (7-10°C), donker en geventileerd bewaard, blijven aardappelen tot zes weken goed. Soms nog langer. In de koelkast is het te koud: aardappelen drogen dan uit en worden zoetig. Je ziet dat aan (ongevaarlijke) donkere plekken ná het koken. Bewaar je aardappelen te warm (>8°C), dan lopen ze uit. De uitlopers (wortels) en ‘pitten’ zijn niet gezond, ze bevatten solanine, een voor sommige mensen licht giftige stof die in grote hoeveelheden buikklachten, depressies en slapeloosheid kan veroorzaken. Eruit snijden dus. Bij te vochtig bewaren, gaan aardappelen schimmelen en rotten, wat ongezonde, bruin-papperige delen oplevert die erg vies smaken. Bewaren in een mand of luchtdoorlatende zak boven de grond, in een luchtige kelder of in de schuur is ideaal.
Door licht worden aardappeldelen groen en bitter. Die groene stukken bevatten ook solanine. Per ongeluk een paar groene stukjes eten is niet erg, maar snijd deze in de regel goed weg. Van een ruwe behandeling krijgen aardappelen blauwe plekken die de houdbaarheid verkorten; snijd ook die weg. Vanwege bestrijdings- en antikiemmiddelen kun je aardappelen het best geschild gebruiken. In Nederland geteelde biologische aardappelen zijn echter schoon, de ‘nieuwe’ zeker. Die worden namelijk meteen verkocht, en kunnen dus niet uitlopen tijdens een opslagperiode, waardoor behandelen met antikiemmiddel ook niet nodig is.
Geschilde aardappelen kun je tot twee dagen in de koelkast bewaren in een afgesloten bakje (gekookte) of in water (ongekookte); hele ongeschilde gekookte aardappelen drie dagen. Zo snel mogelijk alsnog koken, bakken of frituren is echter het beste. Bederf merk je altijd aan een vreemde geur. Slaan de aardappels wit uit of worden ze plakkerig? Weggooien! Aardappelen worden helaas ook onnodig weggegooid. Kook dus niet te veel, zo’n 200-250 gram (1 à 1½ aardappel van 10 cm lengte, of 4 à 5 stuks van 5 cm) per persoon.
Toch iets over? Aardappelkookwater is bruikbaar als zilverpoetsmiddel; het bevat veel voedingsstoffen en kan daardoor ook basisbouillon worden. Bloemenvazen worden mooi schoon door een nacht weken met aardappelschillen. Gifvrije aardappelschillen (uit eigen moestuin) kun je frituren tot lekkere chips. Oude rauwe aardappels worden prachtige aardappelstempels. En aard-appelen met uitlopers kun je poten – tot een nieuwe aardappelplant.
Dit artikel verscheen eerder in Genoeg nummer 97
Tip: meer lezen van Martin van der Gaag: de luxe van genoeg.
Afbeelding: Unsplash Eric Prouzet
Verse paddestoelen zijn levende vruchten waarvoor ‘binnenkort opeten’ de beste toepassing is. Geconserveerde paddestoelen gaan echter heel lang mee.
Paddestoelen zijn de vruchtlichamen van in de grond levende schimmels, die de sporen voor nieuwe schimmels bevatten. Ze zijn in drie vormen te koop: vers, gedroogd en ingemaakt in potjes en blikjes. Vers zijn ze subtiel van smaak, gedroogd sterker. En uit een potje of blikje? Tsja… Zelf plukken kan natuurlijk ook, maar mag officieel niet tenzij je toestemming hebt van de grondeigenaar. Bovendien vraagt de mogelijkheid tot dodelijke vergissingen om een grondige voorbereiding.
Gekochte, gedroogde paddestoelen zijn probleemloos: mits kurkdroog en heel, blijven ze heel lang houdbaar. Sluit ze wel af tegen motjes. De datum is minder belangrijk, net als bij paddestoelenconserven. De Tenminste Houdbaar Tot-datum (THT) daarvan mag je helemaal negeren mits de verpakking donker wordt bewaard en dicht blijft. Ze worden minder lekker, maar niet gevaarlijk. Staan blik of deksel bol? Dan wel. Weggooien!
Op verse paddestoelen uit de winkel staat een Te Gebruiken Tot-datum (TGT) die wel nuttig is. Mits direct na aankoop koel bewaard, kun je ze tot minimaal de TGT veilig opeten. Bederf merk je goed, dus ruiken en ogen ze na die datum nog goed, dan kan opeten geen kwaad.
Gekoeld zijn verse paddestoelen als kastanjechampignons, grotchampignons, portobello’s en oesterzwammen ongeveer een week houdbaar. Witte champignons gaan iets sneller achteruit (binnen drie dagen), shii-takes langzamer (tot twee weken). Wil je paddestoelen langer bewaren, blancheer ze dan en maak ze vervolgens in door wecken of laat ze eerst uitlekken en vríes ze vervolgens in. Bevroren paddestoelen zijn minimaal drie maanden houdbaar, ingemaakte veel langer. Plakjes drogen in de oven (6-8 uur bij ongeveer 50°C) kan ook en maakt ze heel lang houdbaar. Voor ‘vanzelf’ uitgedroogde paddestoelen geldt hetzelfde.
Verse paddestoelen moeten koel, donker, afgedekt en luchtig worden bewaard. Een geperforeerd plastic aankoopbakje, een papieren zak of een mandje afgedekt met papier of doek zijn goed, maar dichtzittend plastic niet. Haal paddestoelen eventueel eerst uit een vochtige verpakking, dep nattigheid weg en voorkom kneuzen, dan blijven ze langer vers. Bederf gaat ook sneller door warmte. Bewaar paddestoelen daarom bij 4-7 °C in het groentevak van de koelkast of in de kelder, maar altijd uit de buurt van fruit (etheengas hieruit versnelt bederf) en voor smaakbehoud uit de buurt van sterk ruikende levensmiddelen (ui, prei, vis).
Bederf merk je door plekjes, een ranzige geur, slijmerigheid of schimmel. Beginnende plekjes kun je wegsnijden, maar de smaak van aftakelende paddestoelen wordt sterk, dus proef eerst een stukje. Beschimmelde paddestoelen en ‘slijmers’ zijn ongezond en moet je echt weggooien. Oude, vergane paddestoelen kunnen alleen nog naar de composthoop.
Wat past er beter bij de herfst dan een lekkere, dampende paddestoelenrisotto? Toegegeven: wat calorieën betreft is risotto niet de meest gunstige keuze. Maar als je de risotto bereidt met lekker veel ui en andere groenten zoals selderij, valt het allemaal wel mee. En krijg je meteen een mooie portie groente binnen. Wij deelden een lekker recept voor paddenstoelenrisotto!
Dit artikel van Martin van der Gaag verscheen eerder in Genoeg nummer 98. Een vraag of tip voor Over de datum? Stuur hem naar overdedatum@genoeg.nl
Afbeelding: Thanh Soledas via Unsplash.
