Vogels voeren kun je het hele jaar doen maar vooral in de maanden dat het erg koud kan zijn, kunnen ze wel wat extra gebruiken. Ook water is belangrijk.
Voeding
In een koude winternacht kunnen kleinere vogels wel 10 procent van hun gewicht kwijtraken. Ze kunnen dus wat extra energie gebruiken. Bij koud weer is het goed om voer met vet te geven. Beslist geen boter of vloeibare olie, want dat is erg slecht voor ze, maar bijvoorbeeld pinda’s, zonnebloempitten of vetbollen. De Vogelbescherming is geen voorstander van de bollen in plastic netjes die je op veel plaatsen kunt kopen. Vogels kunnen erin verstrikt raken en ze zorgen voor zwerfafval. Er zijn vetblokken te koop zonder net, of maak zelf vetbollen!
Water
Water is erg belangrijk voor vogels, ook in de winter. Vooral vogels die zaad eten moeten geregeld een slokje nemen, anders drogen ze teveel uit. Meestal kunnen vogels makkelijk aan water komen in de winter. Desnoods eten ze sneeuw. Bij droogte en vorst kun je ze helpen door een schaaltje water in je tuin te zetten. Dat kan een officiële drinkschaal zijn, maar bijvoorbeeld een onderschotel van een bloempot werkt even goed. Ververs het elke dag, als het bevriest wat vaker. Je hoort weleens dat het goed is suiker of zout toe te voegen om te voorkomen dat het water bevriest. Doe dat vooral niet, want suiker is schadelijk en zout zorgt voor nog meer dorst. Bij heel strenge vorst kun je wat ijs tot gruis maken, zodat vogels de brokjes kunnen eten.
IJsbad
Het schaaltje water kan meteen ook als bad dienen. Je moet er zelf niet aan denken met die kou, maar ook in de winter kun je een merel of een mus lekker zien badderen. Vogels gaan het hele jaar door geregeld in bad om hun veren schoon te maken en om parasieten kwijt te raken. Zelfs als het lichtjes vriest kan zo’n bad weinig kwaad, omdat het verenkleed vet is en waterdruppels er meteen vanaf rollen. Bij strenge vorst kun je beter geen waterschaal neerzetten. Lees hier meer tips over water voor vogels.
Eendjes voeren
Over het voeren van eendjes worden felle discussies gevoerd. Geen probleem, zegt de een. Maar volgens de ander worden de watervogels er ziek van. Eerder concludeerde de Volkskrant na een fact check dat het onwaarschijnlijk is dat eenden die brood eten eerder dood gaan. De Vogelbescherming ziet geen problemen, mits je verstandig voert: houd het bij hooguit een kapje brood, en probeer ook eens droog graan zoals mais of doperwten. Zorg dat er geen voer blijft liggen. Alles moet opgaan waar je bij staat.
Afbeelding bij bericht: Siegfried Poepperl via Unsplash
Leven met genoeg. Het klinkt mooi maar hoe doe je dit? Wat is genoeg? Voor inspiratie is het soms fijn om bij anderen binnen te kijken. Dat kan in de rubriek ‘Leven met genoeg’. Laat je inspireren, leef mee en kijk ongegeneerd mee met andere Genoeg-ers! Deze week kijken we binnen – of eigenlijk buiten – bij Lisa Moll (29). Zij heeft zelf haar tuin verbouwd en kweekt er nu groenten en fruit.
Van tegeltuin tot moestuin: zelf je tuin verbouwen
Een mooie grote moestuin. Is dat niet het ideaal van iedereen? Alleen, hoe komt je eraan? Nou daar heb ik wel antwoord op: in je eigen voor- en achtertuin! En de verbouwing kun je prima zelf doen, met misschien wat hulp van familie en vrienden. Ik zal je meenemen in de verbouwing van mijn eigen tuin.
Eerst even over die voortuinen. Mensen vergeten volgens mij vaak dat ze die ook kunnen gebruiken. Ik zou zeggen: eigen je voortuin weer op en kweek erin! Hij is er echt niet alleen voor de buren. En denk je nu ‘Maar een moestuin staat er maar kort mooi bij’? Dat denken wel meer mensen, maar eerlijk is eerlijk: al die hortensia’s staan er ook niet het hele jaar mooi te bloeien.
Lisa in haar voortuin, buiten het moestuin-seizoen
Ook wij hadden een betegelde voor- en achtertuin. Nu kweken we groenten en fruit aan huis waar we het hele jaar van kunnen eten. De ‘verbouwing’ van de tuin deden we zelf. Zo hielden we de kosten ook lekker laag. Aan één kant van de voortuin heb ik een strook tegels weggehaald en daar aarde in gedaan. Dit is echt heel simpel en kun je in een middagje doen. Aan de andere kant in de voortuin hebben we ook tegels weggehaald en daar een kleine ophoging gemaakt, een klein wandje. Dat deden we met tegels die we tweedehands via familie krijgen en dit duurde ongeveer een dag om te maken. Daar staan straks de iets hogere planten in aarde.
Verder zie je vooral veel bakken in mijn voortuin. Om honden uit de tuin te houden, is hij aan de voorkant omringd met stenen bakken. Deze worden echt overal gratis aangeboden en kun je ook makkelijk stapelen. Dáárvoor staan weer allemaal emmers en bakken, vol met moestuinplanten. Dit is ooit zo ontstaan door de betegelde tuin, maar eigenlijk is het ideaal. De bakken heb ik gratis van een hovenier overgenomen, die hebben ze vaak over als restafval nadat ze een tuin hebben aangelegd. Maar zelfs emmers kun je prima gebruiken. Alleen even de handel verwijderen en onderin gaten boren, want het overtollig water moet wel weg kunnen. Dit is ook goedkoop en ze zijn heel stevig, mijn emmers gaan nu al 5 jaar mee. Extra voordeel vind ik dat je ze makkelijk kunt verplaatsen als je een keer een andere indeling wilt.
Ook hebben we 3 grote bogen richting de voordeur geplaatst, vanuit bakken groeien daar dingen omhoog. Dit is zeker handig als je minder oppervlakte hebt in je tuin. Bij ons groeien daar paarse spekbonen. Dat is een soort eetbare blauweregen. Het ziet er ook nog eens mooi uit, met eerst bloemetjes en daarna de paarse lange bonen. Feestelijk thuiskomen dus! En dit staat wel 4-5 maanden lang in bloei. Je kunt ook een tweede keer zaaien (in mei en augustus een tweede keer), dan geniet je er nog langer van!
Wat we nu allemaal verbouwen in de moestuin? Nou bijvoorbeeld sla, peulen, tomaten, kruiden, broccoli, paprika, en nog veel meer. En dat allemaal aan huis, in de zelf verbouwde tuin!
Je kunt de moestuin-avonturen van Lisa Moll ook volgen via haar instagram account! Op dit moment is Lisa haar achtertuin aan het verbouwen, om nóg meer moestuinplanten kwijt te kunnen. En daarnaast een mooie ruimte voor haar kippen te hebben. Lisa deelt regelmatig leuke tips met ons, dus meld je aan voor de Genoeg nieuwsbrief als je niks wilt missen.
Heftig nieuws over het klimaat en milieu slaat ons om de oren. Dit soort berichten kunnen flinke stress opleveren. Met klachten als bezorgdheid, frustratie, machteloosheid, piekeren en slecht slapen tot gevolg. Heb jij hier weleens last van? Je bent niet de enige. Deze verschijning wordt ook wel ‘klimaatstress’ genoemd en 1 op de 5 jongeren tussen de 16 en 30 jaar zegt hier regelmatig last van te hebben. Gelukkig zijn er ook manieren om met deze stress om te gaan. Wij delen 5 tips voor het omgaan met klimaatstress!
1. Zie emoties als raadgever
Psychologen raden aan om je emoties te observeren en zelfs – ja echt – te omarmen. Dit kun je doen door niet te vluchten in afleidingen, maar juist even stil te staan en te erkennen dat je deze emoties ervaart (zoals boosheid, frustratie, verdriet, stress, enzovoort). Zo kunnen de heftige primaire emoties opkomen en uiteindelijk ook weer afnemen. Je kunt bijvoorbeeld een dagboek bijhouden en hierover schrijven, of jezelf ‘geven’ wat je nodig hebt in het moment. Denk aan even keihard huilen, mooie muziek luisteren, alleen zijn of juist een vriend(in) opzoeken om je hart te luchten. Je zult je daarna zeker beter voelen. En bedenk dat emoties bij het leven horen en dat ze onze raadgever kunnen zijn. Woede vertelt ons bijvoorbeeld dat er iets niet in de haak is en dat we in actie moeten komen. En blijdschap dat we iets erg leuk vinden en dit vaker willen doen. De emoties die horen bij ‘klimaatstress’ vertellen ons dat het tijd is voor actie! Wie doet er mee?
2. Begin bij jezelf
Het klinkt cliché, maar wees zelf de verandering die je wilt zien in de wereld. Als je zelf actief bezig gaat, ga je je op den duur ook beter voelen over je eigen bijdrage aan het klimaat. Het helpt ook om de focus te houden op jouw ‘circle of influence’. Kortom: op de zaken in het leven waar jij invloed op hebt. Begin dus klein en probeer niet alles in één keer te doen, dan loop je het risico dat het juist te overweldigend gaat voelen. Pak in plaats daarvan iedere week of maand een kleine taak op, waarbij je denkt aan het klimaat.
Bedenk bijvoorbeeld nieuwe manieren om je spullen te hergebruiken, ruim af en toe zwerfafval op in je eigen wijk of buurt, of praat met anderen over wat je kunt doen om je steentje bij te dragen. Dit zal jou zeker een goed gevoel geven! En met jouw inzet geef je anderen weer het goede voorbeeld. Je zult zien dat volwassenen én kinderen uit jouw omgeving jou graag helpen of zelf ook in actie gaan komen. Voor je het weet maak jij er zelf een (goede) gewoonte van, en inspireer je anderen om dit ook te doen. Als de wereld daar niet beter van wordt?
3. Maak actievoeren leuk
Wie zegt dat actievoeren niet ontzettend leuk kan zijn? Door in actie te komen ervaar je waarschijnlijk veel voldoening en plezier, wat je weer helpt in het omgaan met klimaatstress. Je hoeft niet per se met flyers langs de deuren te gaan. Zoek iets dat bij je past en dat je voor je lol doet. Zo ga je ook meer positieve emoties ervaren, zoals kracht, een positief groepsgevoel, gedeelde verantwoordelijkheid en bergen energie. Je kunt bijvoorbeeld een dag organiseren met vrienden om zoveel mogelijk afval op te ruimen, samen bomen te gaan planten of tegels te verwijderen, of om oude apparaten te repareren die je anders misschien weg zou doen. Maak er wat leuks van met opvallende (tweedehands) kleding, zorg voor lekker eten en drinken, en vrolijke muziek (bonuspunten als mensen spontaan beginnen te dansen!). Op deze manier heb je je goed ingezet, en heb je er tegelijkertijd een leuke dag van gemaakt.
Het is op momenten dat er veel misgaat, enorm aantrekkelijk om alles over het nieuws op de voet te willen volgen. Maar dit is niet altijd goed voor je mentale gezondheid. Je confronteert jezelf met veel negativiteit en dat kan je gevoel van onmacht en stress versterken. Als jij overweldigd bent door alle berichten die je dagelijks tot je neemt, zal dit je ook niet helpen om positief in actie te komen en beter te gaan met (klimaat)stress. Houd daarom controle op hoeveel nieuws je consumeert, en stel voor jezelf momenten in waarop je offline gaat. Op deze manier krijg je nog steeds mee wat er gebeurt in de wereld, maar laat je het niet te overweldigend voor jezelf worden. Natuurlijk kun je er ook voor kiezen om het nieuws helemaal niet meer te volgen, of om door het leven te gaan zonder smartphone zoals Tessa al 5 jaar doet. Zo voorkom je helemaal dat je onnodige berichten ziet, en kun je je focussen op wat voor jou belangrijk is in het leven. Via vrienden en familie blijf je heus wel op de hoogte van de belangrijkste dingen. Vind hierin de middenweg die voor jou goed werkt.
5. Zet mindfulness in
Bewustzijn over klimaatverandering kan veel emoties oproepen. Je voelt je misschien machteloos over de situatie (‘Waarom komt er niemand in actie?’) en misschien niet begrepen door je omgeving. Naast alle hiervoor genoemde tips, kun je voor het omgaan met deze emoties ook goed mindfulness inzetten. Dit is een heel laagdrempelige manier van zelfzorg, waarbij je kunt kiezen uit allerlei soorten oefeningen, zoals mantra’s, vriendelijkheids- en dankbaarheidsmeditaties, en ademhalingsoefeningen. Het vergt even wat oefening maar gelukkig zijn er veel (gratis) apps beschikbaar met allerlei soorten meditaties en oefeningen. En het mooie is: je merkt direct effect, zelfs na een korte oefening van 5 of 10 minuten. En je zult zien dat je na een tijdje vanzelf ook meer mindfulness gaat toepassen in je dagelijkse leven en dus ook beter kunt omgaan met klimaatstress. Je kunt beter omgaan met negatieve gedachten en krijgt meer controle over je ademhaling en stressniveau. En natuurlijk kun je deze oefeningen ook heel goed in de natuur doen! Zoek een mooie plek op dichtbij huis waar je de kracht van de natuur kunt ervaren, zoals in het bos of op het strand. Zet een meditatie op of doe zelf een oefening en binnen no time ben jij weer helemaal zen.
NB: Deze tips zijn voor mensen met enige last van (klimaat)stress. Heb jij erg veel last van stress en beïnvloedt dit jouw dagelijkse leven? Neem dan contact op met je huisarts of een andere hulpverlener.
Wil je meer lezen over dit onderwerp? In Genoeg magazine winter 2023/24 staat een artikel van Michiel Mussink over ‘Hoop houden in donkere tijden’: de moed erin houden in deze tijden van oorlog en klimaatcrisis is best lastig, maar met wanhoop gaan we de wereld zeker niet redden. Hoe kun je hier mee omgaan? Je leest het in Genoeg magazine!
Bloemkool saai? Niet wanneer je het eet als geroosterde bloemkoolsalade met vegan kipstuckjes en een frisse peterseliedressing! Met zachte cannellinibonen is deze lauwwarme salade een heerlijke, gezonde en plantaardige maaltijd.Dit lekkere recept komt van Miriam, oftewel The Veggie Reporter.
Geroosterde bloemkoolsalade
Vroeger vond ik bloemkool altijd ontzettend saai. Wel lekker, maar we aten het altijd gekookt en met een snufje nootmuskaat. Soms een kaassausje (zou ik nu een vegan variant voor nemen, natuurlijk). Tot ik ontdekte dat je deze kruisbloemige groente ook heel makkelijk in de oven kunt roosteren!
Met dit recept verras ik tegenwoordig mijn gasten. Voor mij fijn omdat het zo lekker simpel is, voor mijn gasten fijn omdat het vooral lekker is! De bloemkool rooster ik in de oven met wat kerrie en een uitje, de kipstuckjes bak ik apart en de dressing maak ik even snel met de staafmixer. Vervolgens gooi ik alle ingrediënten bij elkaar in een mooie schaal. Dat is alles! De salade is klaar.
Tip: wil je de vegan peterseliedressing bij deze salade maken? Die vind je op de website van The Veggie Reporter. Of maak naar eigen smaak snel een sausje met yoghurt, knoflook, wat limoensap en peterselie in de keukenmachine.
Ook lekker met broccoli
Voor de verandering halveerde ik laatst de hoeveelheid bloemkoolroosjes voor deze geroosterde bloemkoolsalade en verving ik deze door broccoliroosjes. Dat werkt ook ontzettend goed! Het ziet er ook leuk uit op je bord, want die broccoli geeft toch net even wat extra kleur en structuur.
Wil jij je ecologische voetafdruk verkleinen? Hoewel we van alle kanten worden verleid om alsmaar meer te willen, kun je er ook voor kiezen om bewust minder te kopen. Consuminderen brengt je tijd, geld, vrijheid en hoofdruimte. Wij delen 7 handige tips om minder te kopen.
1: Kledingruilen
In plaats van nieuwe kleding te kopen, kun je ook een kledingruil-feest organiseren met vrienden, familie of buren. Dit geeft niet alleen bestaande kledingstukken een nieuw leven, maar het is ook een leuke sociale activiteit. Neem allemaal wat lekkers te eten en drinken mee en je hebt zeker een geslaagde dag! Er zijn ook mooie initiatieven, zoals de Clothing Loop, waarbij je in jouw buurt kleding kunt ruilen met anderen. Een tas met oude en goede kleding gaat van hand tot hand. Zit er iets voor jou bij, dan haal je dat eruit. En je stopt jouw ongedragen items erin voor een volgende. Als dat niet circulair is?
2: Minimalistische levensstijl
Dit is misschien wel de beste tip om eenvoudig te consuminderen. Wie immers weinig heeft en wil hebben, hoeft ook bijna niets te kopen. Overweeg dus om de principes van het minimalisme te omarmen. Hoeveel spullen heb je nou écht nodig? Kijk kritisch naar je bezittingen en behoud alleen de items die je echt gebruikt en die je waardeert. Je kunt dit eventueel per kamer in je huis aanpakken. Begin met de makkelijkste kamer (de kleinste?) en ga uiteindelijk je hele huis door. Minimalisme kan niet alleen leiden tot een opgeruimd hoofd, huis en leven, het helpt ook zeker om overconsumptie te verminderen.
Tip: Wil jij leren minimaliseren? Gera van den Berg van Heerlijk Minimaliseren biedt hiervoor een leuke cursus aan!
3: Volg geen influencers
Volg jij veel influencers op social media? We besteden allemaal veel tijd online en volgen daar allerlei mensen die we niet echt kennen, zoals BN’ers en influencers. Vaak zijn dit mensen die er een hele andere levensstijl op nahouden. Bijvoorbeeld een levensstijl die voor onszelf – om welke reden dan ook – onbereikbaar is. Realiseer je dat je onbewust wel beïnvloed wordt door al deze beelden en berichten. Terwijl je voor advies en inspiratie misschien beter naar mensen kunt kijken die er min of meer dezelfde levensstijl op na houden. Door dit soort berichten niet meer te volgen of veel selectiever te zijn in wie je volgt, kom je ook niet in de verleiding om allerlei extra spullen te ‘willen’. En ben je helemaal op dreef? Dan verwijder je de app gewoon helemaal of ga je door het leven zonder smartphone. Heerlijk rustig!
4: DIY
Wist je dat je veel dingen zelf thuis kunt maken? Het is vaak leuker én lekkerder dan wanneer je het kant-en-klaar koopt. Toegegeven: dit vergt wel even wat oefening en tijd in het begin. Maar je hebt al snel de smaak te pakken en daarnaast scheelt zelf maken vaak ontzettend veel geld. Zo kun je heel eenvoudig zelf havermelk maken. Of je eigen milieuvriendelijke reinigingsproducten met ingrediënten zoals azijn, baking soda en citroen. Ook kun je zelf groenten en fruit conserveren. Of thuis gefermenteerde dranken maken, zoals kombucha en waterkefir. Aan de slag!
5: Voedselverspilling verminderen
Gooi jij weleens eten of drinken weg, dat eigenlijk nog prima was? Je bent niet de enige. Door je maaltijden van tevoren te plannen, koop je alleen de benodigde ingrediënten. Je kunt hierbij rekening houden met wat er nog in de koel- en voorraadkast ligt. Dat scheelt weer geld en zorgt ervoor dat er niets over de houdbaarheidsdatum gaat. Maak wat extra avondeten en lunch de volgende dag met een lekker restje. Door je maaltijden te plannen en voor te bereiden, voorkom je ook impulsaankopen op het moment dat je trek krijgt. Op dat soort momenten ga je vaak niet voor de meest gezonde en voordelige opties. Val jij vaak toch voor die lekkere snack op het station of bij de winkel? Zorg dan dat je altijd iets bij je hebt dat je echt lekker vindt. Bijvoorbeeld wat noten en rozijnen, een stuk chocolade, wat groenten in een bakje, enzovoort.
6: Herbruikbare producten
Als je gaat voor kwalitatief goede producten, kun je ze vaak veel langer gebruiken. Een goede winterjas kan járen meegaan. Net als kwalitatief goede schoenen en kleding. En deze items zijn zeker ook tweedehands te vinden! Het kost soms iets meer tijd maar het scheelt dan weer veel geld.
Kapotte onderdelen kun je eventueel vervangen of laten repareren. Heeft je favoriete trui bijvoorbeeld veel ‘pluisjes’? Hiervoor kun je een pillenplukker gebruiken en zo kan de trui weer een winter mee. En gebruik je al wasbare wattenschijfjes, menstruatieondergoed of cups? Dit zorgt ervoor dat je op dagelijkse basis veel minder producten weggooit en opnieuw hoeft te kopen. Denk aan enorm veel tampons, ten opzichte van één cup die je keer op keer kunt gebruiken. Dit is een stuk duurzamer, het bespaart uiteindelijke geld en het is vaak ook nog eens fijner in gebruik.
7: Doe een no buy challenge
Wil jij jezelf echt uitdagen bij het consuminderen? Dan is een no buy challenge misschien iets voor jou. Als je net komt kijken, begin dan eens met een maand niks (nieuws) kopen. Dit kun je vaak makkelijk volhouden en het geeft je goed zicht op wat je anders allemaal zou kopen in een maand. Is een maand niks kopen je teveel? Kies dan één product uit waar jij meestal veel tijd en geld aan uitgeeft. Zoals een maand geen kleding kopen, of geen schoonheidsproducten zoals make-up. Als je de smaak eenmaal te pakken hebt, zul je zien dat je steeds minder gaat kopen.
Foto boven artikel: Karolina Grabowska via pexels.
