Tag: bewaren

5 manieren om appels te bewaren voor later

Posted on by Ilse Ariëns

Herfst betekent appels! De oude boom in mijn volkstuintje geeft denk ik wel meer dan duizend vruchten. Het oogsten is een feestje. Maar zoveel appels, wat doe je ermee? Naast direct consumeren zijn er nog vijf manieren om appels te verwerken. Ook handig voor wie een appelboom adopteert, of voor wie groot inkoopt nu de appels goedkoop zijn.

De appels in mijn moestuin zijn van het ras Alkmene. In de handel kom je deze appel zelden tegen, omdat hij relatief kort houdbaar is. Afgezien daarvan zou driekwart van mijn appels de winkel niet halen. Aangevreten door de vogels, bewoond door wormpjes, rot of te klein. Verder heb ik een paar Siamese appels en wat appels met een bochel. Zelf vind ik die het leukst, maar ik vrees dat ze een officiële fruitkeuring niet doorkomen. Ik zit dus elk jaar met een gigantische berg beperkt houdbare appels. We eten thuis heel wat appels uit de hand en delen veel uit, maar nog altijd blijft er veel over, vooral exemplaren met een vlekje of een wormpje. Wat kun je ermee?

Vers verwerken

Het liefst consumeren we de appels zo snel mogelijk. Ze horen bij de smaak van dit seizoen, net als de bramen en frambozen. We maken af en toe een appeltaart en persen elke dag vers appelsap. Voor dat laatste hebben we ooit een eenvoudige en niet zo dure sapcentrifuge gekocht. Het sap is heerlijk: natuurtroebel met een zacht schuimlaagje. Verder doen de appeltjes het goed in de havermout en de yoghurt, of (gebakken in wat boter) op brood.

Naast vers verwerken, zijn er nog 4 verwerkingsmethodes waarmee je appels kunt conserveren:

1. Appelmoes maken

Appelmoes maken is één van de makkelijkste manieren om je appels te conserveren. Het meeste werk is het schillen en in stukjes snijden van de appels, maar dat geldt voor de meeste verwerkingsmethodes. Per kilo appels voeg je een eetlepel suiker, 100 ml water, een scheutje citroensap en naar smaak een theelepeltje kaneel toen. Laat alles in een pannetje ongeveer een kwartier pruttelen. Voor gladde appelmoes haal je de staafmixer door de pan, maar je kunt de appels ook heel laten of lichtjes fijndrukken met een vork of stamper. Doe de moes in brandschone glazen potjes met twistdeksel (hergebruikte potjes van jam, groenten of sauzen), zet ze even op de kop en laat ze daarna rechtop afkoelen.

2. Stroop maken

Van vers geperst appelsap kun je stroop maken. Eerst zeef je het sap, daarna laat je het (uren) inkoken tot het stroop wordt. Het leuke is dat je niets hoeft toe te voegen. Het ingedikte sap is zoet van zichzelf. Stroop is ook dé manier om van een enorm overschot aan appels af te komen. Een liter appelsap levert maar 100 ml stroop op. Een goed recept vind je op de website van Landleven.

3. Drogen

Een andere manier om je appels geheel naturel te verwerken, is drogen. Daar zijn allerlei manieren voor. Meestal boor je het klokhuis uit de appel en snijd je de vrucht daarna in ringen. Die ringen kun je om een stok schuiven en boven een kachel of radiator laten drogen. Het kan dagen duren tot de appeltjes mooi droog zijn. Je kunt de ringen ook langzaam en op lage temperatuur in de oven drogen: ongeveer 6 uur bij 70 graden. Voor grotere hoeveelheden is een droogkast of voedseldroger aan te bevelen. Het is een aanschaf, maar je kunt er allerlei soorten fruit en groenten in drogen. Op de site van Diana Stek lees je hoe zo’n kast werkt.

4. Invriezen

Net als veel ander fruit kun je ook appels invriezen. Daarvoor snijd je ze eerst in partjes. Appels worden snel bruin in de vriezer, waardoor ze er onaantrekkelijk uitzien. Je kunt dat enigszins voorkomen door de partjes voor het invriezen 20 minuten te weken in een oplossing van 2 eetlepels citroensap op een liter water.

5. Verwerken tot cider

Lekker, appelcider! Helemaal als je het zelf maakt natuurlijk. In een eerdere editie van Genoeg (nummer 122) staat uitgebreid en stap voor stap beschreven hoe je zelf cider maakt van je appeloogst. Download de pdf van dit artikel via onderstaande knop.

pdf Appelcider maken

Afbeelding boven artikel: Nathan Hulsey via Unsplash.

Over de datum: fruit

Posted on by Martin van der Gaag

Gevaarlijk fruitbederf is goed te zien en te ruiken. Vooral verstandig bewaren is belangrijk. Houd appels, peren, bananen en perziken uit de buurt van ander fruit. Ze versnellen de rijping ervan.

Door: Martin van der Gaag

Soorten fruit

Vers fruit is een lekker en gezond tussendoortje. Het bevat veel water en dus weinig energie, maar ons lichaam haalt er makkelijk wat suikers en vitaminen uit. Fruit koop je vers, gedroogd, geconfijt, als jam (zie Genoeg 94), in blik (Genoeg 91) of in potten. Hier bespreken we vers fruit. Tomaten, courgettes, aubergines en peulvruchten zijn botanisch gezien ook fruit, maar noemen we groenten. Het bederf verloopt bij allemaal hetzelfde: hoe steviger de vrucht en hoe dikker de schil, hoe minder snel het fruit bederft.

Te gebruiken tot

Voorgesneden fruitstukjes hebben een Te Gebruiken Tot (TGT)-datum op de verpakking. Mits gekoeld bewaard (4-7°C) zijn ze tot dan veilig. Op die nattige stukjes kunnen veel bacteriën groeien – en ze kunnen gevaarlijk bederven. Eet ze niet na de TGT en gebruik ze liever meteen na aankoop. Op ongesneden fruit hoeft geen houdbaarheidsaanduiding te staan. Je kunt gevaarlijk bederf daarvan namelijk goed herkennen. Vers fruit geurt weinig of aangenaam zoet. Rotting, schimmel of vieze geur betekenen allemaal: niet opeten.

Rottende fruitdelen zitten vol bacteriën en moet je weggooien. Uit hard fruit zoals appels of peren kun je die veilig wegsnijden. Rotte plekken voorkom je door fruit droog te bewaren én voorzichtig te behandelen. Door stoten kan fruit kneuzen, en de (wegsnijdbare) beurse plekken gaan sneller rotten. Beschimmeld fruit is foute boel: weggooien. Schimmels groeien snel door de hele vrucht, dus alleen de plek met zichtbaar schimmelpluis ruim wegsnijden, helpt niet. Rotting en schimmel steken bovendien ander fruit aan, dus verwijder het tijdig.

Sommige harde fruitsoorten, zoals bananen en sinaasappels, kunnen alleen last hebben van lelijke plekjes op de schil en prima eetbaar zijn. Snijd minder mooi fruit dus eerst open, schil het eventueel en zoek naar verkleuring. Snijd dat weg. De rest is eetbaar. Klassiek is de bruin geworden banaan: hij oogt onsmakelijk, maar is niet ongezond en kan heel lekker zijn. Bijna alle fruit kan bovendien rimpelig uitdrogen, ook dat is gewoon eetbaar.

Fruitmand
Bananen kun je beter apart bewaren, ze versnellen de rijping van ander fruit. Foto: PhotoMIX Company via Pexels.

Hoe te bewaren

Alle fruit kun je (lang) invriezen. Zonder vriezer bewaar je het standaard koel, droog en donker, met tussenruimte en niet in plastic. Bijvoorbeeld in manden of kratten in een koele kelder of schuur. De koelkast hoeft niet altijd (appels, onrijp fruit), maar vooral zachte fruitsoorten zoals aardbeien, bessen, bramen en frambozen blijven (beschermd in papier) daarin wel veel langer houdbaar. Exotisch fruit (bananen, mango’s, ananas) gaat juist achteruit in de koelkast: bewaar dat op kamertemperatuur. Fruit mét kroontje of steeltje is bovendien langer houdbaar dan zonder. Appels, bananen, peren en perziken produceren ethyleengas, dat rijping bevordert. Leg hen dus uit de buurt van andere vruchten (en vazen met bloemen). Wil je dit fruit juist sneller laten rijpen, zoals groene bananen? Stop ze dan in een papieren zak, zo rijpen ze sneller.

Fruitrestjes zonder schimmel over? Die kunnen gepureerd met gist wijn worden. In de winter lusten merels graag fruitrestjes, in alle andere jaargetijden de kippen. Is het fruit te ver heen? Dan kan het naar de composthoop.

Dit artikel van Martin van der Gaag verscheen eerder in Genoeg Magazine. Een vraag of tip voor Over de datum? Stuur hem naar overdedatum@genoeg.nl.
Meer ‘Over de datum’

Verspillingsvrije week – stoppen met voedsel verspillen

Posted on by Ilse Ariëns

Hoeveel eten en drinken gooi jij weg in een week? Oud brood, een zwarte banaan,  een restje melk dat over de datum is? Vandaag start de verspillingsvrije week. Doe mee en kijk wat je thuis kunt doen om geen voedsel meer te verspillen. Continue reading “Verspillingsvrije week – stoppen met voedsel verspillen”

Over de datum: alcohol en sterke drank

Posted on by Martin van der Gaag

Op flessen drank met flink wat alcohol is geen houdbaarheidsdatum te vinden. Terecht. Alleen advocaat en crèmelikeur zijn wat moeilijker goed te houden.

Maakproces

Alle alcohol wordt uit suikers gemaakt door gisten: micro-organismen. Iets sterkers dan bier (tot 12 % alcohol) en wijn (tot 16 %) kunnen die organismen niet maken. Daarom heten dranken met een hoger alcoholpercentage (tot 80 %) ‘sterke drank’. Om die te maken, moet je destilleren: alcoholhoudende vloeistof gecontroleerd verwarmen en de vrijkomende dampen koelen en precies op tijd opvangen. Alcohol verdampt namelijk eerder dan water. Het resultaat is sterke drank die direct gebotteld (calvados, rum of wodka) of gemengd kan worden (likeur, breezer), andere drank kan versterken (port, sherry) of in houten vaten kan rijpen (whisky, brandewijn). Zelf destilleren is in Nederland verboden: als je verkeerd destilleert en ook methanol opvangt, kan dat tot blindheid leiden. En de overheid loopt niet graag accijns mis.

Onbeperkt houdbaar

In Nederland hoeven op sterke-dranketiketten geen ingrediënten vermeld te worden, behalve mogelijke allergenen zoals sulfiet. Een houdbaarheidsdatum is alleen verplicht bij drank met minder dan 10 procent alcohol. Goed afgesloten sterke drank is onbeperkt houdbaar. ‘Sterker’ nog, om port, whisky en cognac te laten rijpen, moeten deze dranken jarenlang bewaard worden voor ze de fles in gaan.

Behalve door te veel te drinken kun je van oude sterke drank niet ziek worden. Mogelijk ziek makende micro-organismen kunnen namelijk slecht tegen veel alcohol: die maakt hun celwanden kapot en verstoort hun energiehuishouding. Hun groei stopt vanaf ongeveer 15 procent en bij nog hogere percentages sterven ze. Daarom is alcohol ook een conserveermiddel voor bijvoorbeeld rozijnen (boerenjongens) en abrikozen (boerenmeisjes) en wordt alcohol (meer dan 70 procent) in ziekenhuizen en laboratoria gebruikt als desinfectiemiddel.

Bewaren

In tegenstelling tot sommige wijnen ontwikkelt sterke drank zich in de fles niet en wordt dus niet lekkerder. Kwaliteitsachteruitgang kan natuurlijk wel. Uiteraard moet de dop erop, anders vervliegt de alcohol en houd je een wateroplossing over (proef de ‘bodempjes’ de ochtend na een feestje maar eens). Bij alle likeuren kan suiker kristalliseren rond de dop – ongevaarlijk, maar zorg dat die nog luchtdicht afsluit. Donker bewaren is nuttig, want sterke drank kan door zonlicht verkleuren. Koel bewaren ook, liefst in de kelder. Crèmelikeuren (zoals Baileys) kunnen boven 25°C gaan schiften; de room hierin vormt na jaren bovendien vieze, maar ongevaarlijke smaakstoffen. Omdat advocaat rauwe eieren en maar 14 procent alcohol bevat, moet je dat voorzichtiger bewaren. Ongeopend is het drankje jaren houdbaar omdat in een dichte fles geen bacteriën kunnen groeien. Geopend moet advocaat in de koelkast en is dan officieel zes maanden houdbaar. Langer openstaande advocaat wordt klonterig en verliest smaak, maar heeft ons nog nooit ziek weten te maken. Voor alle zekerheid kun je advocaat na aanbreken invriezen in plastic.

Oude sterke drank over? Mits sterk genoeg is het bruikbaar als desinfectiemiddel of oplosmiddel om kruidenextracten te maken. Neem daarvoor bijvoorbeeld Strohrum, met 80 procent alcohol. Uiteraard kun je met oude sterke drank cake en andere baksels smaak geven of (met een percentage van meer dan 40 procent) flamberen. Dan vervliegt de alcohol.

Een vraag of tip voor Over de datum? Stuur hem naar overdedatum@genoeg.nl

Dit artikel verscheen eerder in Genoeg nummer 107.

Afbeelding boven artikel: Alem Sánchez, Pexels.

Bewaarwijzer tegen voedselverspilling

Posted on by Ilse Ariëns

Op de website van het Voedingscentrum kon je al geruime tijd checken hoe en hoe lang je voedsel kunt bewaren. Sinds kort is er ook een Bewaarwijzer app voor op je telefoon. Een handig hulpmiddel om voedselverspilling te voorkomen.

Verspilling

Ondanks jarenlange campagnes gooien we nog steeds ontzettend veel voedsel weg. Eerder deze maand meldde Nieuwsuur dat een derde van al het geproduceerde voedsel in de vuilnisbak verdwijnt. Het gaat om 5 miljoen kilo per dag, zoveel als in een rij vrachtwagens naar Spanje en weer terug. Vaak wordt gedacht dat het fabrieken en supermarkten zijn die grote bergen onverkoopbare producten doordraaien. Maar de grootste verspillers zijn we zelf: de consumenten die enorme hoeveelheden etensresten, oud brood en ‘over de datum’-producten weggooien.

Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit pleitte vorig jaar voor het schrappen van de THT-vermelding op producten. De afkorting staat voor ‘ten minste houdbaar tot’, maar veel consumenten interpreteren het als een uiterste houdbaarheidsdatum. Ze gooien het product na die datum weg, terwijl dat niet altijd nodig is. THT staat bijvoorbeeld op rijst of pasta, producten die zeer lang houdbaar zijn. Op bederfelijke producten staat een TGT-datum (te gebruiken tot). De TGT-datum is de laatste dag waarop het nog veilig is om het product te eten.

Op de fruitschaal blijft een appel 3 tot 7 dagen goed, in de koelkast 2 tot 4 weken

Verse, onverpakte producten zoals groenten, fruit, vlees, brood, vis, noten en kaas hebben vaak geen houdbaarheidsdatum. In de Bewaarwijzer van het Voedingscentrum kun je opzoeken hoe lang je deze producten kunt bewaren en hoe je ze het best bewaart. Het advies is uitgebreid. Zo zie je dat je een appel in de koelkast veel langer kunt bewaren dan op de fruitschaal: 2 tot 4 weken in plaats van 3 tot 7 dagen. De Bewaarwijzer vertelt je ook hoe je kunt merken of een product niet goed meer is. De Bewaarwijzer is er ook voor verpakte producten. Hoe lang kun je zo’n product bijvoorbeeld bewaren als de verpakking is geopend?

App downloaden

Nieuw is dat de online Bewaarwijzer nu beschikbaar is als ‘progressive web-app’ voor de mobiele telefoon. Dat werkt simpel. Je gaat naar www.voedingscentrum.nl/bewaarwijzer en zoekt een product op. Je krijgt dan de optie de Bewaarwijzer toe te voegen aan het startscherm van je mobiele telefoon. De volgende keer kun je op het Bewaarwijzer-icoontje drukken en een product naar keuze invoeren. Deze web-app neemt – anders dan een app die je moet downloaden – geen geheugen van je mobiele telefoon in beslag. En je hoeft hem niet te updaten.

Too Good To Go

Wist je dat er nog een app is tegen voedselverspilling? Met de app Too Good To Go kun je dagelijks checken welke restaurants of winkels voedsel over hebben. Je kunt dit eten met flinke korting kopen. Wat je krijgt, is afhankelijk van wat er die dag overblijft. Iedere bestelling is dus een verrassing. Meestal haal je jouw maaltijd of voedingspakket op rond sluitingstijd.

Over de datum

Genoegredacteur Martin van deer Gaag schrijft elk kwartaal voor magazine Genoeg een aflevering van de rubriek ‘Over de datum‘, over de werkelijke houdbaarheidsdatum van voeding. Een aantal afleveringen zijn ook online te lezen.

Afbeelding: Unsplash